10 правила кои секој вработен мора да ги знае

Колумна на Ирена Дрча-Дипломиран правник,Правен консултант специјализиран за работно право,пензиско осигурување и образовна област,едукатор,автор

Односот меѓу работодавачот и работникот никогаш не е еднонасочна улица. Тоа е двонасочна улица во која се движат две договорни страни кои го сочинуваат лицето и реверсот на еден работен однос. Нивните улоги се меѓусебно испреплетени и условени. Она што е право за едната договорна страна е обврска за другата и обратно.

За да се одвива непречено и безбедно сообраќајот на таа двонасочна улица, мора да се почитуваат одредени правила. Овие правила го регулираат однесувањето на учесниците, помагајќи им да избегнуваат конфликтни ситуации, да го намалат стресот и да се движат непречено, почитувајќи ги и ценејќи ги другите учесници.

Бидејќи работниот однос е „жив организам“, подложен на промени, тешко е да се регулира со ригидни правила. Овие правила мора во исто време да се определат, но и да бидат доволно флексибилни, за да им овозможат на договорните страни слободно да ги регулираат своите меѓусебни односи, притоа почитувајќи ги заедничките интереси. Животот не треба да ги надминува правилата (законот), но правилата мора да бидат во чекор со животот, понекогаш и пред него.

Вака ја гледам суштината на работниот однос, а во остатокот од текстот ќе наведам 10 правила кои секој вработен мора да ги знае и почитува за да одржи здрав работен однос. Правилата наменети за работодавачите се содржани во посебен текст.

1. Не е важно што си, туку кој си!

Првата лекција е иста и за работодавците и за вработените и гласи: Не е важно што си, туку кој си! Ова е животна лекција применлива во сите сфери на животот, дури и во сферата на работата. Ако не сме луѓе, ништо друго не е важно. Ниту една титула, позиција или парична корист не може да го надомести недостатокот на хуманост. Напротив, тие можат уште повеќе да ги откријат сите фрустрации и беда на човечкиот карактер. Ваквите фрустрации ги уништуваат сите односи, вклучително и работните односи и организациската култура. Затоа, на која позиција и да сте, не заборавајте прво да бидете луѓе.

2. Почитувајте ја работната дисциплина и не ги прекршувајте работните обврски

Обидете се да бидете одговорни и да не ги прекршувате работните обврски со тоа што нема: несовесно или несовесно извршување на работните обврски, злоупотреба на положбата, пречекорување на овластувањата, несоодветно и неодговорно користење на работниот алат, користење на обезбедени алатки или опрема за лична заштита при работа.

Почитувајте ја работната дисциплина со тоа што нема: неоправдано да одбиваш да ги извршуваш задачите и да ги извршувате наредбите на работодавачот; да го злоупотребувате правото на отсуство поради привремена неспособност за работа; да доаѓате на работа под дејство на алкохол или други опојни средства, односно да ги користите овие супстанции во текот на работното време; да давате неточни информации договарање работен однос; да одбиете да приложите проценка на медицинската способност; да не доставите уредна потврда за привремена спреченост за работа.

Ако ги игнорирате сите горенаведени, работодавачот може:

• да го откажете договорот за вработување,
• да ви даде мерка за времено отстранување од работа без надоместок, во времетраење од еден до 15 работни дена;
• да ви даде глоба во износ до 20% од основната плата за месецот во кој е изречена глобата, во времетраење до три месеци, која се спроведува со прекин на заработката, врз основа на одлука на работодавачот за изречена мерка;
• известување со опомена за раскинување во кое се наведува дека работодавачот ќе ви го раскине договорот за вработување без дополнително предупредување, доколку во следните шест месеци го сторите истото прекршување на работните обврски или непочитување на работната дисциплина.

3. Вршете ја вашата работа совесно и одговорно

Работодавачот очекува совесно и одговорно да ја извршувате договорената работа. Тој исто така очекува да го информирате за важни околности кои влијаат или би можеле да влијаат на извршувањето на задачите утврдени со договорот за вработување.

Секој работодавач ја цени стручноста на вработените, професионалноста, ефикасното управување со времето и задачите, одговорноста, доверливоста, точноста и доследноста во извршувањето на работните обврски, поседувањето соодветни вештини и знаења, посветеноста на работата и ентузијазмот за постигнување цели, продуктивност и постигнување (не)очекувани резултати.

Обврзани сте да ја почитувате организацијата на работата и деловното работење кај работодавачот како и условите и правилата на работодавачот во врска со исполнувањето на договорните и другите обврски од работниот однос. Тоа значи дека, ако вашиот работодавец ви нареди да го сторите тоа, понекогаш ќе треба да извршувате работи и задачи за кои не сте воспоставиле работен однос и кои се надвор од описот на работното место за вашата позиција и професионална квалификација, а кои се покриени со таа фамозна одредба од договорот за вработување: и сите други задачи по налог на управителот“.

Важно е да знаете дека тоа не може да бидат било кои работни затачи, работни задачи за кои не сте експерт и кои не се во согласност со вашите стекнати квалификации (на пр., адвокатот не може да врши пресметки за плата). Тоа можат да бидат поврзани работни задачи, поврзани со вашето работно место, видот и нивото на професионално образование. Доколку извршувањето на тие работни места бара континуитет, тогаш тие мора да бидат пропишани како такви со правилникот за организација и систематизација на работните места, имајќи предвид дека постојано има потреба од нивно извршување во рамките на одредено работно место.

4. Бидете лојални и чувајте деловна тајна

Секој работодавач сака лојални вработени, доверливи луѓе. Да расчистиме, лојалноста не се купува, туку се заработува. За да можат двете страни да го извлечат најдоброто од работниот однос, мора да вложат труд. Лојалноста и задоволството на вработените се клучни за опстанокот, напредокот и успехот на работодавачот.

Работодавачот мора да создаде и негува здрава организациска култура и работна средина, да изгради систем на вредности, пофалби и награди, да дава конструктивна повратна информација, да комуницира јасно и отворено со вработените и да ги слуша нивните потреби, да овозможи конкурентна заработка, да оствари долгорочен професионален развој. планови за развој, за да се обезбеди обука на вработените, да се обезбедат придобивки за вработените. Задоволството на вработените се зголемува доколку нивото на нивните очекувања се исполни или дури и се надмине.

Работодавецот очекува да чувате деловна тајна. Трговските тајни се многу важни во деловните односи и претставуваат алатка за зајакнување на конкурентноста, развој на компанијата и зголемување на профитот. Трговска тајна не е секоја информација поврзана со работењето на работодавачот, туку само информација чие откривање на трето лице може да му нанесе штета на работодавачот, како и информации кои имаат или може да имаат економска вредност бидејќи не се општо познати, ниту дали е лесно достапен за трети лица кои преку негова употреба или комуникација би можеле да остварат економска корист и што е заштитено од работодавачот со соодветни мерки за да се зачува неговата тајност. Деловна тајна е и информација која е означена како деловна тајна со закон, друг пропис или акт на работодавачот. Овие податоци мора да бидат јасно дефинирани со општиот акт на работодавачот или посебен договор.

Работодавачот може да поднесе тужба против работникот кој ја открил деловната тајна и да бара надомест на штетата што му е нанесена од таквото однесување.

5. Не ги злоупотребувајте правата од работниот однос

Не ги злоупотребувајте правата од работниот однос и користете ги спротивно на целта за која се основани. Ова особено се однесува на злоупотреба на боледување, што е најчест облик на злоупотреба од страна на вработените. Злоупотребата на правото на отсуство поради привремена спреченост за работа или злоупотреба на правото на користење боледување претставува повреда на работната дисциплина и е причина за изрекување на мерката престанок на работниот однос.

Воздржете се од однесување кое претставува злоупотреба на правото на заштита од злоупотреба, бидејќи ќе одговарате за непочитување на работната дисциплина, односно кршење на работните обврски.

Потрудете се да го почитувате работното време, да не доцните на работа и да не излегувате предвреме од работа, да не ја злоупотребувате должината на одмор во текот на денот, да не правите чести паузи, да го заштитите имотот на работодавачот и да не го злоупотребувате. Секоја злоупотреба е предмет на проверка (контрола) и затоа на санкции.

6. Не дискриминирајте или злоупотребувајте

Не паѓајте во замката на дискриминација и мобинг. Не ја уништувајте деловната култура со некултура. Имате должност да се воздржите од однесување кое претставува злоупотреба. За непочитување на работната дисциплина, односно повреда на работните должности одговара работникот кој ќе изврши злоупотреба, како и работникот кој го злоупотребува правото на заштита од злоупотреба.

Злоупотреба на правото на заштита од злоупотреба врши вработен кој знаел или требало да знае дека не постојат основани причини за поведување постапка за заштита од злоупотреба и покренува или иницира покренување на таква постапка со цел да прибави материјална или нематеријална корист за себе или за друг или да предизвика штета на друго лице.

7. Подобрете, развивајте и едуцирајте

Континуирано усовршувајте ги и развивајте ги своите вештини за да бидете конкурентни на пазарот на трудот и да придонесувате за успехот на компанијата. Подобрувањето и унапредувањето преку инвестирање во вработените е неопходност за секој работодавач кој сака да остане релевантен во динамично деловно опкружување и успешно да работи. Во спротивно, стагнацијата или уназадувањето се неизбежни.

Преку континуиран развој и усовршување, станувате поагилни и подготвени да се прилагодите на промените. Работодавачот е тука за да ве поттикне, да ви помогне да растете, учите, стекнувате нови вештини, со цел да го реализирате вашиот целосен потенцијал во компанијата. Како такви, ќе бидете мотивирани и продуктивни за понатамошна работа, раст и, на крајот, останување со работодавец кој ви дава ветер во грб и ви дозволува да бидете свои и да работите на себе. Ако не работите за таков работодавец, тогаш барајте ги вашите шанси на друго место, каде што концептот на организациска култура е во согласност со вашите верувања и желби.

Подобрувањето е благодет за двете страни бидејќи користа е обострана. Добивате можност да се едуцирате и напредувате, а работодавачот добива квалификувана и лојална работна сила која придонесува за нејзиниот раст и успех.

8. Бидете тимски играч

Тимската работа е исклучително важна за функционирањето на успешните компании бидејќи ја зголемува ефикасноста и квалитетот на работата. Секој работодавач очекува да се вклопите во организациската структура, да ги споделувате вредностите на компанијата и да имате желба да придонесете за реализација на целите и успехот на компанијата. Токму поради оваа причина, многу вработени конкретно ја споменуваат оваа вештина во нивните резимеа.

Тимскиот начин на работа носи заедничка одговорност во остварувањето на целите. Ги сумира и обединува личните специфичности на секој член на тимот со координирана акција на сите членови, што води до успешна реализација на поставените цели на организацијата. Квалитетната интеракција и јасната комуникација меѓу членовите на тимот се важни за функционирањето на тимот.

Ќе придонесете за тимот ако комуницирате ефективно и јасно со колегите, претпоставените и клиентите, развивате позитивен однос со колегите и споделувате важни информации со нив, прифаќате конструктивни критики и предлози за подобрување на работата, давате повратни информации на другите членови на тимот и сте подготвени конструктивно да ги решаваат конфликтите.

Најмалку што сакаат работодавците се вработените кои со својата неискреност и негативни реакции создаваат и пренесуваат лоша енергија во тимот, опуштаат, не се трудат доволно, го префрлаат својот дел од работата и се потпираат на другите членови на тимот.

9. Бидете проактивни и покажете иницијатива

Работодавците сакаат проактивни работници, смели, кои реагираат навремено и можат да препознаат иден проблем, потреба или промена. Вработени со визија која им овозможува да го решат проблемот уште пред да се случи, кои посветено и одговорно работат на сите аспекти и ја контролираат ситуацијата, со цел да ги избегнат сите идни проблеми, односно да ги сведат на минимум.

Покажете иницијатива и креативност во извршувањето на работните задачи. Не чекајте наредби од работодавачот, туку трудете се навремено и посветено да ги извршувате работните задачи, да го подобрите работниот процес, да воведувате иновации, да поставувате прашања и да комуницирате со работодавачот за какви било сомнежи или промени во работната средина, да решавате проблеми и непредвидени ситуации, прилагодете се на промените во работната средина и пазарот. Прилагодливост т.е. флексибилноста и способноста да се прилагодат на промените се уште една од квалитетите и вештините што работодавачите високо ги ценат кај вработените.

10. Бидете информирани

И конечно, не пропуштајте ја можноста секогаш да бидете информирани за вашите права, обврски и одговорности и сите аспекти од работниот однос. Ова ќе ви помогне непречено да ги извршувате работните задачи, подобро да го разберете вашето место и улога во организациониот систем, да избегнете непотребни грешки на ви се скратени.

Непознавањето на законот боли, а исто така може скапо да ве чини (пари и/или здравје). Затоа, не двоумете се да побарате стручна помош, кога не сте сигурни дека можете сами да го направите тоа.

За авторот: