Човекот е темелот:Време е за системска заштита на работничките права

Колумна на Трајанка Ќимова – специјалист за човечки ресурси

Вовед: Работникот не е трошок – туку суштина на секоја организација

Во сржта на секоја успешна организација стои човекот – работникот. Тој не е само „трошок за плата“, туку двигателот што секојдневно ја гради вредноста, стабилноста и довербата на институциите – и јавни и приватни. Без поддршката на луѓето, ниту еден менаџер, сопственик или систем не може да функционира.

Работничките права не се привилегија. Тие се предуслов за стабилно и праведно општество. Денес, кога сè повеќе млади се иселуваат, а платите не ги следат реалните трошоци, мораме системски и гласно да се соочиме со прекршувањата на работничките права – и да понудиме конкретни решенија.

Реалноста: Кога системот молчи, работникот страда

Илјадници работници секојдневно се соочуваат со:

• доцнење или неплаќање на плата и придонеси
• неплатено прекувремено
• несоодветни и небезбедни работни услови
• незаконски откази, без отказни рокови
• притисоци, мобинг и закани
• отсуство на јасни механизми за заштита и пријавување

Ова не се исклучоци – ова е системски проблем. Работниците се оставени сами, институциите се недостапни, а законите – често не се спроведуваат доследно.

Цел: Стратегија за вистинска промена

Овој стратешки предлог има за цел:

• унапредување и реална примена на работничките права
• промена на перцепцијата: работникот како партнер, не како ресурс
• транспарентност и отчетност на институциите
• зајакнување на довербата и спречување на одливот на кадар

Клучни принципи

 Работникот е инвестиција, не трошок

Достоинствените услови создаваат лојалност и продуктивност
 Законите мора да се применуваат, не само да постојат
 Секоја институција мора да гради култура на почитување, не на страв

Предлог мерки за системска промена

 1. Јавен Регистар на Работнички Права и Прекршувања
Транспарентен дигитален систем за:

• пријавување прекршувања (анонимно и безбедно)
• следење на постапки
• евиденција на санкционирани работодавачи
• промоција на добри практики

 2. Политика за работнички права – обврска за секој работодавач

• јавно објавена на веб/огласна табла
• да вклучува начини за пријавување и внатрешна заштита
• предуслов за учество на тендери или државна поддршка

 3. Локални Комисии за работнички права

• тела составени од правници, синдикати, НВО и трудова инспекција
• брзи постапки за заштита, медијација и контрола
• јавна отчетност и транспарентност

 4. Национален индекс и извештај за работнички услови

• редовно објавување на состојбата по сектори и региони
• основа за носење политики, субвенции и надзор
• индикатор за работодавци со висока или ниска етичка практика

 5. Законски измени и инспекциски капацитети

• јасни казни за лажни договори и прекршувања
• дигитализација и засилување на трудовата инспекција
• 24/7 систем за пријавување и следење на случај

 6. Образование и свест

• воведување работнички права во средно образование
• обуки за етичко лидерство за менаџери
• јавни кампањи за придобивките од фер третман

 7. Вклучување на работниците во одлучување

• интерни анкети и повратни информации
• „работнички совети“ во фирми со 20+ вработени
• обврска за консултација при креирање на политики

Заклучок: Работникот не е заменлив дел – туку суштината на секој систем

Не можеме да зборуваме за напредок, додека молчиме за работничката реалност. Работникот не треба да се бори сам – туку да знае дека системот стои зад него. Секое непочитување на работничките права е директен удар врз иднината.

Сега е моментот за вистинска системска промена.
Не декларативно – туку законски, институционално и културно.

Следни чекори: Од иницијатива – до акција

Овој предлог може да биде доставен до:

• Министерство за труд и социјална политика
• Синдикални организации
• Локални и национални комисии за човекови права

 Преку петиција, јавна расправа, медиумски настап или мобилизација преку социјални мрежи.
 Промената почнува кога гласно ќе ја побараме – заедно.

 Трајанка Ќимова
Специјалист за човечки ресурси со фокус на етичко лидерство, развој на таленти и фер трудови практики. Посветена на системски пристап за подобрување на работничките услови.