Правна анализа на пресудата на Апелациониот суд Скопје РОЖ-780/14 од 22.04.2015
1. Предмет на спорот
Вработената поднела тужба против Работодавачот барајќи поништување на одлука за престанок на работен однос донесена за време на нејзината бременост. Основниот суд ја уважил тужбата, ја вратил тужителката на работа и го поништил отказот. Апелациониот суд ја потврдил таа одлука.
2. Правни прашања
2.1. Дали работодавачот можел да го откаже договорот на бремена работничка?
Апелациониот суд утврдува дека:
- Работодавачот знаел за бременоста на тужителката,
- Со тоа, според член 101 од Законот за работни односи (ЗРО), немал право да ѝ го откаже договорот за вработување.
-Член 101 од ЗРО: Забрането е откажување на договорот на работничка за време на бременост, освен ако таа самата не побара.
2.2. Аргументи на работодавачот (тужениот):
- Тужителката не доаѓала на работа (јули–септември 2013),
- Отсуството не било оправдано (предоцна доставено боледување),
- Имало нарушување на работниот ред и дисциплина.
Апелациониот суд смета дека овие наводи не ја легитимираат одлуката за отказ, бидејќи правната заштита за време на бременост е апсолутна, освен во строго определени ситуации кои овде не биле исполнети.
3. Клучна законска одредба – член 9-б од ЗРО
Апелациониот суд се повикува и на член 9-б од ЗРО (измени од 2013 година), кој изрично забранува секој вид дискриминација по основ на бременост, раѓање и родителство, и тоа:
- Независно од видот на договорот (на определено или неопределено време),
- Во сите аспекти на работниот однос (вработување, работни услови, отказ и сл.).
4. Процедурални аспекти
- Работодавачот веќе еднаш претходно донел незаконит отказ, кој бил поништен по интервенција на Трудовата инспекција.
- Повторно, по неколку месеци, донел нова одлука за отказ, врз основа на отсуство, иако знаел за бременоста.
Судот заклучува дека тоа претставува обид за заобиколување на законската заштита и повторно го оценува отказот како ништовен.
5. Доказна вредност и веродостојност
Апелациониот суд:
- Ги прифаќа исказите на тужителката,
- Не наоѓа основаност во жалбените наводи за погрешна оценка на доказите,
- Оценува дека првостепениот суд правилно ги утврдил фактите и ги применил материјалните закони.
6. Заклучок
Одлуката на Апелациониот суд:
- Го потврдува начелото на строга заштита на трудовите права на бремени работнички,
- Покажува дека работодавачите немаат дискреционо право да откажуваат договор по свое убедување кога се исполнети услови за законска заштита,
- Ја засилува правната сигурност во доменот на антидискриминациско трудово право.
Оваа пресуда е пример за исправна примена на Законот за работни односи, особено на неговите антидискриминациски одредби, и ја истакнува важноста на формалната правна заштита на ранливите категории вработени, особено жените за време на бременост.
- Практично значење на оваа пресуда
Позитивни аспекти:
- Судот ја штити ранливата категорија (бремена работничка),
- Ги интегрира антидискриминациските норми во одлуката,
- Го одвраќа работодавачот од злоупотреба на процедурата и формалностите,
- Ја афирмира независноста и кредибилитетот на трудовите судски постапки.
Забелешки (потенцијални критики):
- Не се коментира дали работодавачот можел/требало да бара дисциплинска постапка, наместо директен отказ,
- Недостасува посебна анализа за несоодветното користење на боледувањето од страна на тужителката (ова прашање е оставено настрана),
- Можеби требало подлабоко да се анализира постапувањето на трудовиот инспекторат, бидејќи истите имаат улога во создавање на правна сигурност.
- Финално мислење
Пресудата е пример на добра судска пракса, базирана на:
- Почитување на трудово-правната заштита на бремени работнички,
- Интеграција на антидискриминациско право во материјалното решавање,
- Јасна примена на законски норми со суштинска правична цел, а не формалистички.
Од теориски аспект: Пресудата е во согласност со европските стандарди (директиви за еднаквост на полови и заштита на труднички права).
Од практичен аспект: Испраќа силна порака дека работодавачите не можат да користат откажување на договорот како прикриена санкција против бремени вработени.
Ахмеда Мустафова
Адвокатски приправник во Адвокатска канцеларија Марија Стојановска.
Доколку преземете содржина (статија или оглас) од 24HR задолжително наведете „Извор: 24HR“ на крајот на статијата со hyperlink кој ќе води од преземената содржина. Преземањето на интервјуа не е дозволено. Повеќе за условите за користење е наведено тука.
