Чување на семејниот бизнис:Планирање и вршење на пренос на сопственоста на помладата генерација, без да му се наштети на бизнисот

Колумна на Драган Савиќ-Мастер тренер во Persolog GmbH

Зошто наследниците не ги исполнуваат очекувањата на сопственикот на бизнисот? Како да се изврши безболно пренесување на компанијата од генерација на генерација?

Голем бизнисмен и неговото наследство

Бизнисот го започнал во деведесеттите и поминал низ сите предизвици – и преку вода и преку оган. Доживеал конфликти со криминалот, од очај учел и научил како да се справува со криминалците, морал да ги знае законите, официјално и неофицијално да преговара со државните органи, ги разбирал процесите на вработување луѓе без никакво знаење од психологија и најважно. – сите деловни грешки ги плати со своите тешко заработени пари.

Поминал низ економски кризи, проблеми со странски партнери, недоразбирања со високи владини функционери, инфлација… Гледал како неговите пријатели банкротираат и станал сведок како една едноставна грешка може да го претвори богатиот и самоуверениот бизнисмен во сиромашен. Не можел да ги исплати давачките за плати и други обврски, па земал кредити со високи камати. Поради сето горенаведено изгубил сон и мир, многу работел, заработувал, живеел и се одморал во брановите. Добил удари од членовите на неговиот тим, бил сведок на предавство од најблиските и кражба од луѓе од доверба.

Со текот на годините, околу него се формира тим од пет луѓе. Започнале заедно со него, откако поминале низ сето горенаведено, станале мајстори во работата и се многу посветени на својот шеф. Овие пет луѓе се личните војници на сопственикот, неговата копија, луѓето кои ја обликуваат моќта во неговиот бизнис.

Бизнисот секоја година е се посилен и поголем, сопственикот веќе има многу фирми од различни сфери, во неговите фирми владее одредена официјална и неофицијална атмосфера со нивните лидери кои му се покоруваат само на основачот, неговата сила и волја.

Со текот на годините, сопственикот почнува да си поставува прашања:

• Кому ќе го оставам сето ова?
• Дали моите деца ќе се справат со овој обем на работа?
• Дали тимот, особено ајкулите, ќе ги прифатат моите наследници?

Преносот на наследството станува главна, постојана грижа и сериозен проблем за сопственикот.

Кој е наследникот?

За цело време додека сопственикот со години управувал со бизнисот, неговиот син пораснал. На синот му беше обезбедено се најдобро: образование, играчки, одмор, приватни наставници. Но недостасуваше најважното – комуникацијата со неговиот татко.

Синот бил опкружен со најдобрите работи од детството. Училиште на англиски јазик. Одмор во странство. Приватни наставници. Учеше и се дружеше со други деца од угледни семејства. Упис на факултет – секако западни, а секако и менаџмент, бидејќи тој е наследник и треба да го преземе управувањето. Четири години квалитетно образование на универзитетот. Добра и модерна теорија на менаџмент.

Синот се вратил дома, усреќувајќи го својот татко. Татко му го носи со себе во канцеларија и почнува да го упатува на работа. Сопственикот е среќен што пристигна наследникот – млад, свеж, полн со енергија, со современо знаење. Тој не само што ќе ја преземе диригентската палка од неговиот татко – тој ќе го подигне бизнисот на ново квалитативно ниво.

Зошто надежта на таткото се претвори во разочарување?

По некое време, таткото сфаќа дека, во најдобар случај, треба да почека неколку години додека неговиот син не научи многу повеќе за реалниот живот и бизнисот. Што е проблемот?

Сè е многу едноставно. Поседувајќи современи теоретски информации, синот нема поим каде и како да ги примени. Воспитан во атмосфера на целосна сигурност, тој не знае и не разбира дека некој може да живее од плата. За него бизнисот е само големи зборови како стратегија, SWOT и PEST анализа. Управување со луѓето и тимот – треба да се прави како во книгите: менаџерот мора да биде лидер. Без вистинско животно искуство, лесно потпаѓа под манипулациите на вработените. Немајќи поим за тоа кој е локалниот потрошувач и немајќи поим за психологијата на вработените во неговата земја, тој не е во состојба да донесе правилни одлуки.

Освен тоа, сопственикот гледа уште една опасност – неговиот потомок не успеал да воспостави заеднички јазик со „петте ајкули“, кои се столбовите и потпори на неговиот бизнис. Овие пет луѓе трпеливо комуницираат со наследникот во секојдневните работи, но всушност не го сакаат на инстинктивно ниво, бидејќи чувствуваат непочитување и неприфаќање од негова страна. Наследникот со своите современи знаења и термини не може да разбере како луѓето, кои во животот немаат прочитано ниту една сериозна деловна книга, можат да управуваат со компании. А всушност, оние кои имаат големо влијание во компаниите и со години се покоруваат на моќта и авторитетот на сопствениците, се навистина силни личности. Наследникот, ако не целосно, тогаш во најголем дел не го разбира тоа.

Сопственикот сфаќа дека во иднина ајкулите ќе одбиваат да го послушаат неговиот син, а наследникот, преземајќи ги неговите должности, ќе ги наруши сите можни баланси во компанијата. Освен тоа, постои реална опасност ако синот ги расипе односите со петте ајкули во друштвото и ги изнервира, тие да си заминат и да станат конкуренти. И нужно со себе ќе земат клиенти, партнери, важен кадар… Бизнисот преку ноќ ќе пропадне.

Што треба да направи сопственикот?

На прв поглед има сè: успешен бизнис, сопственик, тим, голем промет, добри и избалансирани односи со државните органи, петмина истомисленици кои ја држат ситуацијата во сите аспекти на бизнисот. Има еден енергичен, млад наследник со западно образование, кому треба да му се предаде бизнисот, но се видело дека тоа не е доволно. Наследникот е неподготвен да раководи со компаниите и тимот.

На сопственикот му претстои тешка задача. На кого и како ќе му се предаде бизнисот? Што да се прави? Како да се направи преносот што е можно побезболен?

Во овој случај, сопственикот, како во добар акционен филм, седи пред бомба која е завиткана во жици и сензори кои звучат и се слуша звук на отчукување. Тој мора да изврши неколку дејствија со златарска прецизност кои ќе овозможат безболно пренесување на моќта.

Она што го имаме на располагање:

• Таткото кој го создаде бизнисот.
• 5 ајкули кои го слушаат газдата, имаат големо влијание врз бизнисот и луѓето во компанијата.
• Син без доволно животно искуство и недоволна пракса во примената на современите знаења.

Што треба да се направи?

Сакам да го истакнам првото и најважно правило во вакви ситуации: сите можни промени треба да се спроведуваат внимателно, со многу трпение, а главната цел мора да биде да не се нанесува штета на бизнисот.

Намалете го контактот на вашиот син со тимот. Некои ситуации или моменти може да изгледаат едноставни и лесни за решавање, иако во реалноста сè може да биде многу комплицирано. Исто така, секогаш ќе има луѓе во тимот кои со задоволство би преземале психолошка контрола над наследникот, планирајќи да уживаат во резултатите од нивното пријателство со него.

Покрај тоа, треба да се земе предвид дека меѓу петте ајкули секогаш има една или две, кои имаат многу цврст и непроменлив став; но и некои ајкули кои имаат неутрален став и се занимаваат исклучиво со својата работа, како и некои кои се отворени за различни промени. На синот треба да му се дозволи да започне да учи бизнис одвнатре во одделенијата на оние ајкули кои, според нивното мислење, се поотворени за промени и комуникација со младиот персонал.

Неопходно е да се најде ментор или консултант за синот со современо знаење, мудар и искусен, добро подготвен психолошки, чии квалитети и пристап ќе бидат прифатени од синот. Менторот не смее да биде агресивен, бидејќи сум видел случаи каде што така би го искривил наследникот што младиот, енергичен човек честопати би покажал непотребна острина во друштвото. Менторот не смее ни да биде од фирмата, бидејќи постои опасност преку наследникот да се пресмета со некого.

Сопственикот на компанијата мора заедно со менторот да развијат стратегија за тоа што треба да научи синот, какви визии треба да создаде воопшто и особено во менаџментот. И секако, сопственикот мора самиот да почне да го учи својот син. Незабележителни. Да му покажете ситуации кои се едноставни на прв поглед и да му објасните се што не се гледа на прв поглед. Наследникот треба да учествува на состаноци со партнери, големи клиенти, месечни состаноци, годишно планирање и буџетирање.

Управен одбор

Сето ова одзема многу време и ништо не може да се направи за тоа – тоа е факт. Најдобар начин за излез од оваа ситуација во овој случај е да се создаде одбор на директори во компанијата, во кој ќе бидат вклучени самиот сопственик, наследникот и неговиот ментор.

Во семејните компании, одборот на директори на долгорочна перспектива може да одигра многу важна улога во планирањето на промената на генерациите и квалитативното и безболно пренесување на менаџментот на следното раководство.

Основните функции на одборот на директори се управување со стратегијата и утврдување на основните насоки на функционирање на компанијата, надзор и контрола на менаџментот на компанијата, вклучувајќи го извршниот директор и неговиот тим, избор и назначување на раководството. Сето ова ќе му овозможи на наследникот да ја види целата ситуација во компанијата, да прима извештаи од сите сектори, да учествува во дискусии за стратегија и донесување стратешки одлуки.

Почит кон минатото

Во сите овие процеси и фази не смее да се дозволи една вообичаена грешка: непочитување на работата и минатите успеси на стариот тим. Наследникот мора да ги почитува достигнувањата и основните вредности на бизнисот, кои се формирани под водство на луѓе кои посветиле многу труд, енергија и што е најважно дел од својата душа на бизнисот.

Сосема е можно повеќето работи денес да не ги задоволуваат барањата на пазарот и модерниот бизнис. Но, имаше време кога овие луѓе работеа дење и ноќе, без да гледаат во часовникот, без да размислуваат за прекувремена работа, викенди или празници.

Заклучок

Трансферот на бизнисот од генерација на генерација не е само процес на пренос на активни деловни средства, туку и трансфер на знаење, искуство и вредности. Еден од важните моменти во овој процес е да се обезбеди непречена транзиција, што ќе овозможи пренос на воланот додека автомобилот е во движење, помагајќи му на новиот возач да ги развие вештините и компетенциите за успешно возење.

Пренесувањето на бизнисот и управувањето со голема компанија на синот на основачот може да биде сложена, повеќеслојна и чувствителна задача, особено ако синот е млад и нема големо искуство во управувањето со такви огромни структури.

И што е најважно – треба да се разбере и прифати дека на синот му требаат неколку години да го разбере бизнисот, да стекне животно искуство и да го стави на тест своето теоретско знаење.

За авторот: